Staan de brandstichters aan de voordeur?

Afgelopen donderdag stond ik in museum Mayer van den Bergh oog in oog met dit schilderijtje van de 16de eeuwse Antwerpse schilder Frans Francken de Oudere. Wat een boeiend tafereel! Prachtig uitgedoste burgers gaan er met elkaar ten dans, op  de achtergrond staan gouden borden en kelken te blinken. Maar ook het onheil is nabij. Via het schilderij op de achtergrond kun je zien hoe de wereld buiten in brand staat, al heeft niemand van de feestvierders er aandacht voor. Toch dreigt de hoofse sfeer snel om te slaan, want de eerste brandstichters met fakkels dringen reeds de danszaal binnen. Volgens één bron zou het tafereel in de achtergrond het verhaal van de Bijbelse Lot en zijn dochters uitbeelden, met het brandende Sodom. Dan zou het doek gelezen kunnen worden als een waarschuwing voor normloos gedrag. Antwerpen beleefde alleszins tumultueuze tijden toen het schilderij werd gemaakt. Lees het schitterende Wildevrouw van Jeroen Olyslaegers erop na!

Ik zie minstens drie interpretaties voor vandaag:

1) Het schilderij zou een allegorie kunnen zijn voor wat zich ook vandaag weer afspeelt, met de menselijke hel in Gaza, Israël en Oekraïne op onze televisieschermen, terwijl de kinderen hun cadeautjes uitpakken en de volwassenen nog eens klinken op het nieuwe jaar. De Franse auteur Céline parafraserend: de ervaring van het vuur onthult de brutaliteit van het leven op aarde, maar vaak verkiezen we de waan van de normaliteit en liegen we elkaar voor dat we toch nog steeds in de beste der werelden leven. Terwijl de eerste fakkeldragers reeds ongemerkt onze woonkamers zijn binnengeslopen.

2) Voor wie het hart links draagt: al dat goud moet wel de woede opwekken van de gewone man in de straat, die het hoofd amper boven water kan houden.

3) Persoonlijk verkies ik een derde mogelijkheid. Ja, er is oorlog en ellende in onze achtertuin, en misschien staan de eerste brandstichters al aan onze voordeur, maar net daarom moeten we deze geritualiseerde dans die beschaving heet (hoe beladen die term ook is) met elkaar blijven opvoeren. Het is misschien een grote leugen, zoals Céline stelt, maar wel de beste leugen die we elkaar ooit hebben verteld. Want wat is het alternatief? Zelf de brandfakkels opnemen?